ĐƯƠNG QUY

1. Giới thiệu chung

Đương Quy là rễ của cây Angelica sinensis (Oliv.) Diels, thuộc họ Hoa tán (Apiaceae). Đây là vị thuốc bổ huyết hàng đầu trong Đông y, thường được mệnh danh là “Nhân Sâm của phụ nữ” do công năng điều kinh, bổ huyết, hoạt huyết rất nổi bật.

2. Tên gọi khác

• Tần Quy
• Vân Quy
• Đương Quy (vì có tác dụng “nên dùng” cho phụ nữ – theo nghĩa chữ Hán)
• Tên khoa học: Angelica sinensis (Oliv.) Diels
• Tên dược liệu: Radix Angelicae Sinensis

 

3. Tính vị – Quy kinh

• Tính vị: Vị ngọt, cay, tính ôn
• Quy kinh: Tâm, Can, Tỳ

4. Liều dùng

• Liều thông thường: 6–15g
• Chế biến:
  • Đương Quy toàn quy: Bổ huyết tổng hợp
  • Đương Quy đầu: Bổ huyết (phần đầu rễ)
  • Đương Quy thân: Hoạt huyết (thân rễ)
  • Đương Quy vĩ: Hành huyết (đuôi rễ, hoạt huyết mạnh hơn)

5. Công năng – Chủ trị

• Bổ huyết, điều kinh: Chữa kinh nguyệt không đều, thống kinh, bế kinh
• Hoạt huyết, khứ ứ: Trị đau bụng kinh, sang chấn gây tụ máu, ứ trệ
• Nhuận tràng: Bổ huyết dưỡng âm, trị táo bón do huyết hư
• Giảm đau: Thường kết hợp với Xuyên Khung, Đào Nhân để trị đau đầu, đau bụng, đau do huyết ứ
• Sinh cơ, liền sẹo: Dùng ngoài da trong các trường hợp viêm nhiễm, vết thương lâu lành

6. Một số bài thuốc tiêu biểu có Đương Quy

🔸 Tứ Vật Thang

• Thành phần: Đương Quy, Thục Địa, Xuyên Khung, Bạch Thược
• Công dụng: Bổ huyết, điều kinh – bài thuốc kinh điển cho phụ nữ huyết hư, đau bụng kinh

🔸 Thập Toàn Đại Bổ Thang

• Thành phần: Tứ Quân Tử Thang + Tứ Vật Thang + Nhục Quế, Hoàng Kỳ
• Công dụng: Bổ khí huyết toàn diện, dùng cho suy nhược cơ thể, khí huyết đều suy

🔸 Đương Quy Bổ Huyết Thang

• Thành phần: Đương Quy, Hoàng Kỳ
• Công dụng: Bổ huyết sinh cơ – trị huyết hư, da dẻ xanh xao, vết thương lâu lành

🔸 Sinh Hóa Thang

• Thành phần: Đương Quy, Xuyên Khung, Đào Nhân, Sinh Khương, Cam Thảo
• Công dụng: Trục huyết ứ sau sinh, sinh huyết mới, làm sạch sản dịch

🔸 Bổ Trung Ích Khí Thang gia Đương Quy

• Thành phần: Hoàng Kỳ, Nhân Sâm, Bạch Truật, Trần Bì, Cam Thảo, Thăng Ma, Sài Hồ, Đương Quy
• Công dụng: Bổ trung khí, sinh huyết – dùng cho người sa trực tràng, sa dạ con do khí hư huyết thiếu

7. Ghi chú lâm sàng

• Không dùng cho người thực nhiệt, huyết nhiệt, xuất huyết nhiều
• Phối hợp tốt với: Thục Địa, Bạch Thược, Hoàng Kỳ, Nhân Sâm
• Nên sao rượu hoặc sao cháy nhẹ để tăng tác dụng hoạt huyết
• Phụ nữ mang thai cần thận trọng – chỉ dùng khi có chỉ định của thầy thuốc

8. Thơ ngắn truyền cảm về Đương Quy:

“Đương Quy ngọt ấm, vị cay thanh,
Bổ huyết, điều kinh, trị chướng rành.
Sinh cơ, trục ứ, dùng đa dạng,
Vị thuốc ân tình, quý như tranh.”